CBSE Class 12 – Sanskrit Elective Model Paper 2024-2025

प्रश्न:

“पुरा गुज:रAा;े एक?@न् uाने सुिव}ातमेकं गुकु लम् आसीत्। तC िÄशताsधकाÅाCाः विवधिवzापारÇतेÉः गुÉः अनेकान् िवषयान् पठ?; @। तC नगर?uता एका संuा तेषां भोजनािदgवuाम् अकरोत्। एकदा संuाsधकाYरणः गु~कु लवाsसनां sचिकÖायै एकं वैzं तC Aेिषतव;ः । वैzः मासCयपय:;म्आáमेऽवसत्। िक;ु कsàदिप ~âः तQ समीपे sचिकÖायै न आगäत्। वैzराजः Aधानाचाय:Q समीपं ग{ा तमपृäत्-िकम् अC कोऽिप रोगी न भवित? अधानाचाय:ः िवहQ अवदत्- वैzराज! अQ एकं रहQम् अ?[। अC सव( तदा भोजनं कु व:?; यदा ते तीé5ुधाम् अनुभव?;। यदा तेषां भोजनेन तृिèः भवित, ततः पूव:म् एव ते भोजनं mज?;। एतदेव एतेषां ]ाêQ रहQम्अ?[। भवान् तु जानाित एव यत् ]uाः नराः औषधं न सेव;े। तÄचनं áु{ा वैzः हsस{ा अवदत् – ‘नाìC वैzQ कsàदपुयोगः ’। अतोऽहं गäािम। नमkारः । यC रोगः तC वैzः ।”


Questions and Answers:

1. (अ) एकपदेन उMरत- (के वलं ABÄयम्)

(क) कः अवदत् ‘नाìC वैzQ कsàदपुयोगः’?
(ख) संuाsधकाYरणः के षां sचिकÖायै वैzं Aेिषतव;ः?
(ग) गुज:रAा;ेकïñशं गु~कु लम् आसीत्?

Answer:

  • (अ) गुज:रAा;ेकïñशं गु~कु लम् आसीत्
  • (क) अधानाचाय:
  • (ख) गु~कु लवाsसनां
  • (ग) पुरा गुज:रAा;े

Options:

  • (अ)
    A. एकलाग्र ग्राम
    B. जीवनदायिनी योजना
    C. काल्पनिक सन्देश
    D. योजना के तहत
  • (क)
    A. वैzराज
    B. अधानाचाय:
    C. गु~कु
    D. नगर?uता
  • (ख)
    A. गु~कु लवाsसनां
    B. नगर?uता
    C. छाCाः
    D. वैzराज
  • (ग)
    A. पुरा गुज:रAा;े
    B. प्राचीनतम उद्योग
    C. सबका संदेश
    D. तत्कालीन कारण

2. (आ) पूण:वाóेन उMरत- (के वलं ABÄयम्)

(क) गुकु लवाsसनां ]ाêQ िकं रहQम?[
(ख) छाCाः गु
कुले िकं कुव:?
(ग) कïñशाः नराः औषधं सेव;े?
(इ) अQ अनुäेदQ कृ ते उपयुô तं शीष:कं सं kृ तेन sलखत-
(ई) िनद(शानुसारम् उsचतम् उMरं sच{ा sलखत-** (के वलं ABCयम्)**

Answer:

  • (आ) स्वास्थ्य-संवर्धन
  • (क) भोजनं कर्तुम्
  • (ख) नहीं
  • (इ) संप्रेषण लेखन
  • (ई) ABC

Options:

  • (आ)
    A. स्वास्थ्य-संवर्धन
    B. शिक्षा सेवा
    C. भोजन निर्माण
    D. गरीबों की मदद
  • (क)
    A. सुधारात्मक उपचार
    B. भोजनं कर्तुम्
    C. संगठित करना
    D. औषधि सेवन
  • (ख)
    A. हाँ
    B. नहीं
    C. कभी कभी
    D. कभी नहीं
  • (इ)
    A. जानकारी प्रेषित करना
    B. समाज सेवा
    C. संप्रेषण लेखन
    D. स्थानिक प्रबंधन
  • (ई)
    A. XYZ
    B. ABC
    C. PQR
    D. LMN

**3. (क) ‘भवान् तु जानाित एव यत् ]uाः नराः औषधं न सेव;े’ अC ‘जानाित’ इित िRयापदं कतृ:पदं िकं Aयु2म्?

Answer: (ii) भवान्

Options:

  • A. ]uाः
  • B. भवान्
  • C. नराः
  • D. औषधम्

4. (ख) ‘~âाः** ’ इित पदQ िवलोमपदं गzांशे िकं Aयु2म्?

Answer: (ii) sचिकÖायै

Options:

  • A. औषधम्
  • B. sचिकÖायै
  • C. ]ाêQ
  • D. ]uाः

**5. (ग) ‘नगर?uता एका संuा तेषां भोजनािदgवुाम् अकरोत्’ वाóेऽ?@न् िवशेõपदं िकं Aयु2म्?

Answer: (iii) नगर?uता

Options:

  • A. संuा
  • B. एका
  • C. नगर?uता
  • D. भोजनािदgवुाम्

**6. (घ) ‘नाìC वैzQ कsàदपुयोगः’ अC िRयापदं िकं Aयु2म्?

Answer: (iii) उपयोगः

Options:

  • A. अC
  • B. अ?[
  • C. उपयोगः
  • D. कsàत्

आपके द्वारा दी गई जानकारी में तीन मुख्य प्रश्न हैं। प्रत्येक का उत्तर विस्तृत रूप से दिया गया है।


प्रश्न 1:

भवती वरे†ा ब°गलू^नगरे एक?@न् छाCावासे वसित। माCा sलsखतपCेण भवती ¢ातवती यद् भवदनुजः ऋतांशः चलभािषय§Q अितAयोगं करोित। अQ य§Q अितAयोगः सव:था हािनकरः एव इित तं बोधियतुं म¶ूषायां AदMसSेतानां सहायतया अनुजं Aित पCमेकं sलखतु।

उत्तर:

यह प्रश्न एक प्रकार की सृजनात्मक लेखन कार्य से संबंधित है, जिसमें एक महिला (भवती) और उसके भाई (भवदनुजः) के बारे में वर्णन किया गया है। यहाँ महिला किसी कारणवश कठिनाई का सामना कर रही है, और उसका भाई गलत कार्य करने के कारण उसे हानि पहुँचा रहा है। आपको इस कथा के माध्यम से इस स्थिति को समझने और उपयुक्त सलाह देने के लिए कहा गया है।

उत्तर का प्रमुख बिंदु: भवती को सलाह दीजिये कि वह अपने भाई से सावधान रहे, क्योंकि उसके द्वारा किया गया ‘अितयोग’ (गलत कार्य) हानिकारक हो सकता है। इसके अलावा, उसे अपने माता-पिता से मार्गदर्शन प्राप्त करने की आवश्यकता हो सकती है, ताकि वह सही दिशा में आगे बढ़ सके।


प्रश्न 2:

भवान् उ©ीथः Äादशक5ायाः छाCः अ?[। ]िवzालये सं kृ तस™ाषण–sशिवरम् आयोजियतुम् इäित। एतदथ:म् अनुमितं Aाèंु AधानाचायP Aित म¶ूषायां AदMसSेतानां सहायतया पCमेकं sलखत।

उत्तर:

यह प्रश्न भी एक स्थिति पर आधारित है, जिसमें एक विद्यालय में संस्कृत भाषण या सभा के आयोजन की बात की जा रही है। इस संदर्भ में आपको संस्कृत के माहात्म्य और इसके प्रचार-प्रसार के लिए आयोजित सभा या कार्यशाला के विषय में लिखने के लिए कहा गया है।

उत्तर का प्रमुख बिंदु: संस्कृत एक प्राचीन भाषा है, जो भारतीय संस्कृति और ज्ञान का आधार रही है। इसे समझने और सीखने से हम भारतीय सभ्यता के महत्त्वपूर्ण पहलुओं से अवगत हो सकते हैं। विद्यालयों में संस्कृत भाषा की कार्यशाला आयोजित करने से छात्रों में इसके प्रति रुचि बढ़ेगी और वे इसे सरलता से समझने में सक्षम होंगे। इस प्रकार के आयोजन से संस्कृत के महत्व का प्रचार होगा।


प्रश्न 3:

AदMत­ानां सहायतया अधोsलsखतं िवषयम् अsधकृ m सं kृ तेन अनुäेदं sलखत – िवषयः – जलमेव जीवनम्।

जीवनाय जलQ उपयोिग{म्
वत:मानकाले संसारे जलQ ?uितः
समQा कारणािन च
जलर5णQ उपायाः उपसंहारà

उत्तर (अनुवाद और अनुलेख):

विषय: जलमेव जीवनम्
विवरण: जल जीवन के लिए अत्यंत आवश्यक है। इसके बिना जीवन की कोई कल्पना नहीं की जा सकती। जल हमारे शरीर की प्रत्येक कोशिका और अंग के कार्यों में सहायक है। यह कृषि, उद्योग, पीने, और अन्य कार्यों के लिए आवश्यक है।

जल की कमी का कारण मुख्यतः बढ़ती जनसंख्या, जल का अधिक उपयोग, और प्रदूषण है। जल संकट का समाधान केवल जागरूकता और उचित जल प्रबंधन से ही संभव है। जल संरक्षण के उपायों में वर्षा जल संचयन, जल पुनः उपयोग, और जल के दुरुपयोग को रोकना शामिल है।

समाप्ति:
जल का संरक्षण जीवन के संरक्षण के समान है। इसलिए प्रत्येक व्यक्ति को जल की महत्ता समझनी चाहिए और उसे बचाने के उपायों को अपनाना चाहिए।

भारत के वीर सैनिक देशरक्षा के लिए सदा तत्पर रहते हैं।
संस्कृत अनुवाद:
भारतस्य वीराः सैनिकाः देशरक्षणे सदा तत्पराः भवन्ति।

बालकाल में सभी बच्चों को विद्यालय जाकर अध्ययन करना चाहिए।
संस्कृत अनुवाद:
बालकाले सर्वे बालाः विद्यालयं गच्छन्तु च अध्ययनं कर्तुम् उचितम्।

सब बच्चों ने कठोर परिश्रम करके सफलता प्राप्त की थी।
संस्कृत अनुवाद:
सर्वे बालकाः कठोरपरिश्रमेण सफलता प्राप्ता।

शिष्यः आचार्येण व्याकरणं पठिष्यति।
संस्कृत अनुवाद:
शिष्यः आचार्येण व्याकरणं पठिष्यति।

तुम सब घर के चारों ओर पेड़ लगाओ।
संस्कृत अनुवाद:
युष्माकं सर्वे गृहस्य चतुर्दिके वृक्षान् रोपयन्तु।

वह घोड़ा एक पैर से लंगड़ा था।
संस्कृत अनुवाद:
स घोडः एकपादे लंगूलः आसीत्।

आप किस विद्यालय में पढ़ते हैं?
संस्कृत अनुवाद:
भवतः कस्य विद्यालये पठसि?

Question:4

किसी रेखाचित्र में निम्नलिखित वाक्यों के आधार पर उचित उत्तर चुनिए:

(4) अधोमुखी रेखाएँ, जो पंक्तियों से संबंधित हैं, उन पर प्रश्न उत्तर दीजिए।

(क) अत्रम् एका विशेषता इति उपासते।
(ख) रघोः उदार दृष्टि से गणनायाम्।
(ग) कदाचित् उक्त वाक्य निश्चयनम् आवश्यकं।
(घ) कुमारस्य क्रियाएँ सर्वथा संपूर्णाः।

(घ) कुमारस्य क्रियाएँ सर्वथा संपूर्णाः।

Question:

5. रेखाचित्र में प्रदत्त पदों की क्रमिकता एवं संबंध के बारे में उपयुक्त उत्तर का चयन करें।

(क) तव अहःतः नाभगमेन तृणं मनो नियोगिययोउकं मे।
(i) अह् + शतृ
(ii) अह् + 2
(iii) अह् + 2वतु
(iv) अह् + तृच्

(ख) विरलाः ही तेषां उपदेशतृच्।
(i) उपदेशा
(ii) उपदेशृ
(iii) उपदेशारः
(iv) उपदेशारौ

(ग) न बुद्धिभेदं जनयेद्धानां किम:सिनाम्।
(i) किम:सिनं + अण्
(ii) किम:सिनं + शानच्
(iii) किम:सिनं + ठक्
(iv) किम:सिनं + सणिन

(घ) अवबोधा घोर + टाप्च राजसुखसंपातिनः।
(i) घोरः
(ii) घोरा
(iii) घोरम्
(iv) घोरटा


Answer:

  1. (क): (ii) अह् + 2
  2. (ख): (iii) उपदेशारः
  3. (ग): (iii) किम:सिनं + ठक्
  4. (घ): (i) घोरः

Question 6:

मूषायां आदमैः समुच्चितैः अगयपदैः यरूणानि पूरियन्तानि वाोऽनानि सलिखित।

(क) जगदेकनाथः रघुः कौम् ………… अकथयत्।

(ख) ………. ऋयमाणं कायं मःैव समापयेत्।

(ग) पुंसलकायाः वचनं श्रुतं राजा ……… अभवत्।

(घ) अथ पर्यतो पवःतेणीव मेघमाला ………… आदरुभूत्।


Question 7:

कोके आदमेषु समुच्चितां विभिं आयुर्वाोेषु यरूणानि पूरयत।

(क) अहं ………. पूवतेव दश:नम्इäािम। (गमन)

(ख) अलम्………….। (सच्चा)

(ग) अधारोही …………. न िवरमित। (कार्य)

(घ) धनं ………. िवना सफलं न भवित। (दान)


Options:

For Question 6:

(क)

  • (i) रघुः अकथयत्
  • (ii) रघुः कथयत्
  • (iii) रघुः एव अकथयत्
  • (iv) रघुः अकथयत् कौम्

(ख)

  • (i) समापयेत्
  • (ii) न समापयेत्
  • (iii) समापयेत् संप्रति
  • (iv) कालपरीक्षयमाणं समापयेत्

(ग)

  • (i) वचनं श्रुतं
  • (ii) श्रुतं वचनं
  • (iii) वचनं श्रुतं राजा अभवत्
  • (iv) राजा वचनं श्रुतं

(घ)

  • (i) मेघमाला आदरुभूत्
  • (ii) मेघमाला अकारुणी
  • (iii) मेघमाला आदरस्नातः
  • (iv) मेघमाला आदरयुक्ता

For Question 7:

(क)

  • (i) पूवतेव दश:नम्इäािम
  • (ii) अनुदेव दश:नम्इäािम
  • (iii) गमन दश:नम्इäािम
  • (iv) गमनाने वृतम्

(ख)

  • (i) अलम् समाप्तम्
  • (ii) अलम् अन्यतम
  • (iii) अलम् समाप्तं
  • (iv) अलम् प्रस्थिता

(ग)

  • (i) अधारोही कार्य न निरूप्यते
  • (ii) अधारोही कार्य संभवतः
  • (iii) अधारोही कार्य न संचालितम्
  • (iv) अधारोही कार्य न वरमित

(घ)

  • (i) धनं विणा सफलं न भवित
  • (ii) धनं हीना सफलं
  • (iii) धनं विणा सफलः
  • (iv) धनं प्राप्ति बिना सफलं

Answers:

For Question 6:

  • (क): (ii) रघुः कथयत्
  • (ख): (i) समापयेत्
  • (ग): (iii) वचनं श्रुतं राजा अभवत्
  • (घ): (i) मेघमाला आदरुभूत्

For Question 7:

  • (क): (i) पूवतेव दश:नम्इäािम
  • (ख): (i) अलम् समाप्तम्
  • (ग): (iv) अधारोही कार्य न वरमित
  • (घ): (i) धनं विणा सफलं न भवित

Question 8:

अधोSलसखतवासेषु रेखाचित्रपदानां समुच्चतं विभं सम[पदं वा संक्षेपेण सलिखित।

(क) छात्राणां कृतेयोगश्चा अतीव उपयोगी अस्ति।
(i) योगेन अश्चा
(ii) योगाय अश्चा
(iii) योगे अश्चा
(iv) योगे अश्चा

(ख) वयं योगे विषये विवरेण सहतम्।
(i) सिवरेण
(ii) सिवरेण
(iii) सिवरेण सह
(iv) विवरेण सह

(ग) महान्नाहं अधारोही तोरणदगुपुज्ञाित।
(i) महान् उन्नाहं
(ii) महत् उन्नाहं यः सः
(iii) महान् उन्नाहं यः सः
(iv) महान् उन्नाहं यः सः

(घ) बुद्धियोगं जहातीह उभे सुकृतैव सकृत्रद्रुतः।
(i) सुकृतद्रुतौ
(ii) सुकृतद्रुतम्
(iii) सुकृतद्रुते
(iv) सुकृतम् द्रुतम्


Options:

For (क):

  • (i) योगेन अश्चा
  • (ii) योगाय अश्चा
  • (iii) योगे अश्चा
  • (iv) योगे अश्चा

For (ख):

  • (i) सिवरेण
  • (ii) सिवरेण
  • (iii) सिवरेण सह
  • (iv) विवरेण सह

For (ग):

  • (i) महान् उन्नाहं
  • (ii) महत् उन्नाहं यः सः
  • (iii) महान् उन्नाहं यः सः
  • (iv) महान् उन्नाहं यः सः

For (घ):

  • (i) सुकृतद्रुतौ
  • (ii) सुकृतद्रुतम्
  • (iii) सुकृतद्रुते
  • (iv) सुकृतम् द्रुतम्

Answer:

  1. (क): (iii) योगे अश्चा
  2. (ख): (ii) सिवरेण
  3. (ग): (iii) महान् उन्नाहं यः सः
  4. (घ): (i) सुकृतद्रुतौ

अधोSलसखतं गांशं पिठः तदाधारतान् ABान् सं कृतेन उMरत –
इमेवं विचारः सवःदसञं यं कुतुमुपराजवान्। ततः सशकर्पणाभिरामः मापः कारीष्येतः।
सवःपि यःसाम् समितं। देवमुनीगणःयस्असफाद्यादाय समागातः। तत्रायव्यसरे समुहागानाथश्
कस्याञ्च! संहवीशः समुहतीरे कृश्यतः। सोऽपि समुहतीरं य: सिःप्रयुध्रि १० षोधशो।
अतः समुहागानेतिक बिनयस्य वयुः सन्देशं।


Question 9:

(अ) एकपदेन उMरत –

(केवळं ABÄयम्)

  1. (i) अतीव मनोहरः मापः काईः का रत्नः?
  2. (ii) कृतांत गोजनथात्म द{ा पजलनय वृष्टया?
  3. (iii) राजा कदरी यं ु पुनताषु कांण्?

(आ) पूण:वाला उMरत –

(केवळं ABÄयम्)

  1. (i) शिथिलो श्रिदिब्सर्वस्स कोनत आंचा?
  2. (ii) वर्गपूर्विक्रियाः – कािङ्ग निकालखंड

(इ) िनद(शानुसारम् उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) ‘अवदत्’ इति क्रियापदं कर्तृ:पदं गज़ांशे किम्?
    • (a) शरणं
    • (b) व्याख्यानं
    • (c) तात्कालिक क्रिया
    • (d) विघटन
  2. (ii) ‘आगम’ इति विलोमपदं गज़ांशे किम्?
    • (a) आगमन
    • (b) निवृत्ति
    • (c) त्याग
    • (d) प्रारंभ
  3. (iii) ‘सवादसञ्जं यं कुतुमुपराजवान्’ वाक्येऽनिविशेषणपदं किम् आयु2म्?
    • (a) कर्ता
    • (b) क्रिया
    • (c) विशेषण
    • (d) कर्म

Answer:

  1. (i): (c) तात्कालिक क्रिया
  2. (ii): (b) निवृत्ति
  3. (iii): (c) विशेषण

Question 10:

अधोSलसखतं पं पिठः तदाधारतान् ABान् सं कृतेन उMरत –
समािवजनमया महिष:िव:¢ािपतोऽभूद् गु~दसञायै।
स मे सचरायाÚसलतोपचारां तां भि2मेवागणयत् पुर[ात्।।


(अ) एकपदेन उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) महिष:ः केन वित्तापतः अभवत्?
    • (a) शक्र
    • (b) यम
    • (c) ब्रह्मा
    • (d) देवदत्त
  2. (ii) महिष:ः असलतोपचारां काम् अचनोत्?
    • (a) धर्म
    • (b) ब्राह्मण
    • (c) देवता
    • (d) इष्ट देव
  3. (iii) कौÖेन का समािवजन?
    • (a) राजा
    • (b) महर्षि
    • (c) मंत्री
    • (d) पुराण

(आ) पूण:वाóेन उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) कौÖेन गु~दसञायै कः निवेदितः?
    • (a) राजा
    • (b) योगी
    • (c) महर्षि
    • (d) शत्रु
  2. (ii) महिष:ः कदारीं भीमेवागणयत्?
    • (a) सत्य
    • (b) धर्म
    • (c) क्रोध
    • (d) उपकार
  3. (iii) समािवजनः कौÖः किं अकरोत्?
    • (a) उपदेश
    • (b) ध्यान
    • (c) युद्ध
    • (d) यज्ञ

(इ) िनद(शानुसारम् उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) ‘सः’ इति कर्तृ:पदं क्रियापदं किम् आयु2म्?
    • (a) वह
    • (b) करता
    • (c) आरम्भ
    • (d) शरण
  2. (ii) ‘अशलतोपचाराम्’ इति विशेषणं विशेषणपदं किम्?
    • (a) काल
    • (b) स्थान
    • (c) गुण
    • (d) क्रिया
  3. (iii) ‘निवेदतः’ इति अथ (वेदिकं पदं आयु2म्)?
    • (a) सूचना
    • (b) सन्देश
    • (c) ज्ञान
    • (d) श्रुतिपरायण

Answer Key:

  1. (अ)
    • (i) (a) शक्र
    • (ii) (b) ब्राह्मण
    • (iii) (a) राजा
  2. (आ)
    • (i) (a) राजा
    • (ii) (c) क्रोध
    • (iii) (b) ध्यान
  3. (इ)
    • (i) (b) करता
    • (ii) (c) गुण
    • (iii) (b) सन्देश

Here’s the full set of questions, options, and answers based on your request:


Passage for Question 11:

कौशल्या – जात! अत्रेतें माता? @रस वा तातम्?
लवः – निह।
कौशlya – ततः क्यं ?
लवः – भगवतः सुगृहीतनामधेयं वाıीकेः।
कौशlya – अिय जात! कथियतgं कथय।
लवः – एतावदेव जानािम।
(अिवT सˆा;ाः)
बटवः – कु मार! कु मार! अßोऽß इति कोऽिप भूतिवशेषो जनपदेñुáूयते,
सोऽयमधुनाऽ@ाsभः ]यं Am5ीकृ तः।
लवः – ‘अßोऽß’ इति नाम पशुसमा¯ायेसा˘ािमके च प˙ते, तद्Ëूत – कïñशः?


(अ) एकपदेन उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) कौशल्या लवं किम् कथियतुम् आिदशित?
    • (a) मद्रास
    • (b) जगत्
    • (c) महिषः
    • (d) लवः
  2. (ii) ‘@रस तातम्’ इति का पृäित?
    • (a) उत्तरपुत्र
    • (b) नाति
    • (c) मित्र
    • (d) गुरु
  3. (iii) बटुsभः कः Am5ीकृ तः?
    • (a) राजा
    • (b) देवता
    • (c) ब्राह्मण
    • (d) बलि

(आ) पूण:वाóेन उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) ‘ततः क्यं ?’ इति ABQ उMरं किम्?
    • (a) भयं
    • (b) एक्यं
    • (c) ज्ञानं
    • (d) शांति
  2. (ii) ‘अßोऽßः’ इति कु प˙ते?
    • (a) विशेषण
    • (b) प्रधान
    • (c) कर्म
    • (d) विश्राम
  3. (iii) बटुsभः किम् अनुáूयते?
    • (a) मृदु
    • (b) दया
    • (c) भृगु
    • (d) साहस

(इ) िनद(शानुसारम् उMरत –

(केवलं ABÄयम्)

  1. (i) ‘पुC’ इति अथ (नाÙांशेिकं पदं आयु2म्?
    • (a) गुरु
    • (b) रक्षिका
    • (c) शिष्य
    • (d) राजा
  2. (ii) ‘अßोऽß इति कोऽिप भूतिवशेषः’ अC िवशेõपदं किम् आयु2म्?
    • (a) विशेषण
    • (b) शाप
    • (c) उपदेश
    • (d) साधना
  3. (iii) ‘अिय जात! कथियतgं कथय’ वाóेऽ?@न् कर्तृ:पदं किम्?
    • (a) कारक
    • (b) द्वितीयपद
    • (c) अधिष्ठान
    • (d) क्रिया

Answer Key:

  1. (अ)
    • (i) (d) लवः
    • (ii) (c) मित्र
    • (iii) (a) राजा
  2. (आ)
    • (i) (b) एक्यं
    • (ii) (c) कर्म
    • (iii) (d) साहस
  3. (इ)
    • (i) (c) शिष्य
    • (ii) (b) शाप
    • (iii) (c) अधिष्ठान

Passage for Question 12:

अधोsलसखतवाóेषु रेखािSतपदािन आधृm ABिनमा:णं कु ~त –
(केवलं ABचतु×यम्)

  1. (क) अहम्आáमQ सव:िवधम्आयgयाकलनं Aेिषतवती।
  2. (ख) मेघमालाsभः िÄगुsणतो महा‘कारः।
  3. (ग) भव;ः यमिनयमेmादीनां Am5मनुभवं िवधाQ?;
  4. (घ) िवषयेषुअmासÇः पु~षं नाशयित।
  5. (घ) रा¢ा सवÍऽिप ËाÂणसमूहो दs5णया तोिषतः।

Answer Key for Question 12:

  1. (क): Aेिषतवती
  2. (ख): महासंस्कार
  3. (ग): नक्षत्र
  4. (घ): साध्या
  5. (घ): कार्यकारक

Question 13:

कु व:⁄ेवेह कमा:sण सजजीिवषेäतं समाः।
एवं {िय ना$थेतोऽ?[ न कम: सलÔते नरे॥

Answer:

  • (i) पश्यति
  • (ii) कर्मफल

Question 14:

न िह कsà˝णमिप जातु ितGmकम:कृ त्।
काय:ते ˛वशः कम: सव:ः Aकृ ितजैगु:णैः ॥

Answer:

  • (i) अज्ञान
  • (ii) कर्म

Question 15:

(क) ‘सौpरनp’ इित महाकाgQ रचियता कः आसीत्?

  • (i) काsलदासः
  • (ii) माघः
  • (iii) अßघोषः
  • (iv) भारिवः

Answer: (iii) अßघोषः


(ख) महाकिवभि!िवरsचते‘भि!काgे’ कित सगा:ः स?;?

  • (i) Äािवंशितः
  • (ii) ÄािCंशत्
  • (iii) िवंशितः
  • (iv) एकिवंशितः

Answer: (ii) ÄािCंशत्


(ग) ‘कणा:टराजतरिÇणी’? इित महाकाgं कः रsचतवान्?

  • (i) नयच”सूYर
  • (ii) काशीनाथिमáः
  • (iii) अYरससं
  • (iv) क#णः

Answer: (ii) काशीनाथिमáः


(घ) ‘पYरिRया’ इित ऐितहाsसककाgभेदेअधोsलsखतेषु िकं काgम् अ?[?

  • (i) राजतरिÇणी
  • (ii) महाभारतम्
  • (iii) रघुवंशम्
  • (iv) रामायणम्

Answer: (iv) रामायणम्


Question 16:

(क) ‘वासवदMा’ इित कथा›%Q रचियता कोऽ?[?

  • (i) बाणभ!ः
  • (ii) द_ी
  • (iii) भासः
  • (iv) सुब‘ुः

Answer: (iii) भासः


(ख) काद&या:नुसारं शुकनासः कम् उपिद×वान्?

  • (i) तारापीडम्
  • (ii) वैश’ायनम्
  • (iii) च”ापीडम्
  • (iv) पु_रीकम्

Answer: (i) तारापीडम्


(ग) ‘……………. कवीनां िनकषं वद?;’। उsचतिवक‡ं sच{ा Yर2uानं पूरयत।

  • (i) गzम्
  • (ii) पzम्
  • (iii) नाटकम्
  • (iv) च’ूः

Answer: (ii) पzम्


(घ) ‘आनpवृpावनच’’ू इित कQ रचना?[?

  • (i) वेSटा(Yर
  • (ii) किवकण:पूरः
  • (iii) के शवभ!ः
  • (iv) नीलक)दीs5तः

Answer: (iv) नीलक)दीs5तः


Question 17:

(क) ^पकाणां कित भेदाः स?; ?

  • (i) दश
  • (ii) एकादश
  • (iii) नव
  • (iv) अ×

Answer: (ii) एकादश


(ख) ‘असभी¢ानशाकु ;लQ’ कतमोऽSः सव:áेGः म$ते?

  • (i) िÄतीयः
  • (ii) Aथमः
  • (iii) चतुथ:ः
  • (iv) तृतीयः

Answer: (iii) चतुथ:ः


(ग) ‘चा~दMः ’ इित कQ नाटकQ नायकः अ?[?

  • (i) वेणीसंहारQ
  • (ii) मालिवकाि*िमCQ
  • (iii) मुHारा5सQ
  • (iv) मृäकिटकQ

Answer: (ii) मालिवकाि*िमCQ


(घ) िवशाखदMः कं नाटकं Aणीतवान्।

  • (i) दतूवाóम्
  • (ii) मुHारा5सम्
  • (iii) शाYरपुCAकरणम्
  • (iv) िवRमोव:शीयम्

Answer: (ii) मुHारा5सम्


(ङ) ‘Aबोधच”ोदयम्’ इित नाटकं कः अरचयत्?

  • (i) यशः पालः
  • (ii) जय;भ!ः
  • (iii) कृ fiिमáः
  • (iv) वेदा;देsशकः

Answer: (i) यशः पालः

Question 18

(क) ‘यगण’ इति गणकः सः, किं?
Answer: यज्ञकर्म


(ख) ‘माsलनी’ छपसः लक्षणं किं?
Answer: वनस्पति


(ग) ‘वसन्तलका’ इति छपसः एकमुदाहरणं लिखत।
Answer: रामायण


(घ) ‘रसै~Hै?Å⁄ा ———– शखरणी।’ इति लक्षणं पूरयत।
Answer: रसधारिणी


Question 19

(क) अनुशासालंस्कारं लक्षणं लिखत।
Answer: शास्त्रसारांश


(ख) ?Û×ैः पदैरनेकाथः– ………….। इति लेखं पूरयत।
Answer: वदन्ति


(ग) उष्मालंस्कारं एकं उदाहरणं लिखत।
Answer: आचार्यकथन


(घ) उपमालंस्कारं लक्षणं किं?
Answer: “एकः द्रव्यः”


(आ) अधोSलखतासु लोकपृष्ठेषु आयुशालंस्कारं नाम लिखत।

(क) अनलश्रितशरीरोऽपि चुमुख आनयित मम हृदयम्।
Answer: अग्निहोत्र


(ख) दिदेश कौषाय सम[मेव पादं सुमेरोयर्व व0सभीम्।
Answer: वेदपाठ


(ग) वह?; वष:?; नद?: भा?; नृ?; समास?;।
Answer: अनित्यं